ĐÔNG DƯƠNG HỌC XÁ NGÀY XƯA VÀ BÁCH KHOA HÀ NỘI NGÀY NAY

Khu đất đại học Bách Khoa khi xưa vốn là Đông Dương học xá. Thời đó, khu vực này được cho là xa xôi cách trở. Sau khi Việt Minh giành chính quyền, người ta đã định tổ chức đọc Tuyên ngôn độc lập ở đó, nhưng sau đã được đổi lại ra Ba Đình do Đông Dương học xá quá xa trung tâm.

Đông Dương học xá ngày ấy gồm những ngôi nhà lớn được đánh tên là A, B, C, D, E, F, và nhà Bát Giác.

Đông Dương học xá có 4 ngôi nhà chính đối xứng nhau, được xây khoảng 1938. Bức ảnh dưới là nhà D (bên phải) và nhà C (bên trái). Bên phải nhà D, là ngã tư Lê Thanh Nghị – Tạ Quang Bửu bây giờ, mái nhà nhỏ có tháp hình trụ tam giác ở rìa phải ảnh là nhà E. Ở giữa nhà D và nhà C là nhà Bát Giác. Khoảng đất trống trong ảnh giờ là sân vận động Bách Khoa.

Hình ảnh Đông Dương Học xá ngày xưa và Bách Khoa Hà Nội ngày nay

Theo hồi ức của một người cựu sinh viên đại học Bách khoa cũng vốn ở khu này kể lại:

"Trên nóc những ngôi nhà này có những ống khói. Hồi tôi còn nhỏ thì chim cú lợn làm tổ trong những ống khói đó. Buổi tối tôi thường nghe tiếng éc éc rợn người của chúng khi bay từ nóc nhà này sang nóc nhà kia. Những năm gần đây không thấy chúng nữa, chắc vì phố đã quá đông. Từ hồi tôi còn nhỏ, những ngôi nhà đó đã mang vẻ bí hiểm. Về sau tôi là sinh viên đại học Bách Khoa thì cũng chả bao giờ có dịp vào những ngôi nhà đó. Trừ nhà B bây giờ là trụ sở Đại học Mở thì tôi có vào rồi, nhưng vẫn nhớ hồi bé anh em vẫn chui xuống một cái rãnh và ngó vào trong hầm nhà B qua ô cửa sổ, nhìn mấy cái móc sắt và dây xích trên tường, kháo nhau rằng ngày xưa Pháp nhốt người và tra tấn trong đó, tất nhiên chỉ là trẻ con kháo nhau.

Năm tháng qua đi, sau chiến tranh vài năm thì tôi ra đời. Khi sinh ra tôi ở bên nhà bà ngoại cách một cây số đường chim bay. Rồi mẹ tôi xin với nhà trường cho được tự dựng nhà cấp bốn trên khu đất toàn hố bom mà ở, và thế là tôi lớn lên ở góc có gốc cây đen đen phía trái nhà C. Từ đó đến đầu nhà D là hàng cây nhãn và vài gốc xà cừ. Đầu nhà D nay là ngã tư thì là chợ cóc Bách Khoa, nơi bà nội tôi ngày ngày mang giá đỗ ra bán. Bãi đất này thì khi tôi sinh ra đã là sân vận đồng rồi, nhưng chỉ có 2 cái gôn và một deo đất teo hẻo ở giữa, chắc đá được theo đội hình 2 – 2 –2 –2 – 2, còn thì xung quanh toàn rau muống và cỏ dại. Về sau người ta xây tường bao quanh, rồi nhiều năm sau nữa là khán đài và thành cái sân vận động to đẹp như giờ."

Dù năm tháng đã trôi qua, những tòa nhà năm xưa vẫn còn tồn tại đến ngày nay, được trường ta chuyển đổi mục đích sử dụng nhiều lần. Mỗi khi nhìn vào nó, chúng ta như nhìn vào lịch sử, cái cổ kính toát lên trong cái kiến trúc đồ sộ, cổ kính có, hiện đại cũng có.

Nguồn: Bách Khoa Toàn tập