Xô viết Nghệ - Tĩnh là đỉnh cao của cao trào cách mạng 1930-1931, một sự kiện lịch sử trọng đại của cách mạng Việt Nam; khẳng định mối liên minh giữa giai cấp công nhân và nông dân Việt Nam trong tiến trình đấu tranh cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. 91 năm sau, ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm của Xô viết Nghệ - Tĩnh vẫn vẹn nguyên giá trị thời sự.
“Kìa Bến Thuỷ đứng đầu dậy trước
Nọ Thanh Chương tiếp bước tiến lên
Nam Đàn, Nghi Lộc, Hưng Nguyên
Anh Sơn, Hà Tĩnh một phen dậy rồi”
(Bài ca cách mạng - Đặng Chánh Kỷ)
Với vị trí nằm giữa trục đường bộ Bắc-Nam và tuyến đường giao thông từ biển Đông kết nối với các nước Đông Dương nên từ những năm đầu thế kỷ XX, thực dân Pháp đã xây dựng Vinh thành một khu công nghiệp lớn của Trung Kỳ với hơn 20 nhà máy, tập trung trên 7.000 công nhân. Trong đó riêng khu vực Bến Thuỷ có tới 7 nhà máy như nhà máy sửa chữa toa xe Trường Thi, nhà máy Diêm, nhà máy Đèn,… để vơ vét tài nguyên cho nền kinh tế nước Pháp đang lao đao sau khủng hoảng kinh tế thế giới và phục vụ cho âm mưu chiếm đóng lâu dài Việt Nam, Lào và Campuchia, làm cho đời sống người dân bản địa trở nên cơ cực, nhất là ở vùng Nghệ An - Hà Tĩnh, chính vì vậy những người dân ở đây đã phản kháng lại chính sách này để giành quyền dân sinh, dân chủ.
Từ đầu năm 1930, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân, nông dân và quần chúng lao động Vinh - Bến Thuỷ đã diễn ra hết sức mạnh mẽ. Từ tháng 3/1930, công nhân nhiều nhà máy đã đình công đòi bọn chủ phải tăng tiền công, giảm thời gian làm,…
Ngày 1/5/1930, hàng ngàn nông dân làng Yên Dũng Hạ, Yên Dũng Thượng, Lộc Đa, Đức Hậu, An Hậu kéo vào thành phố phối hợp với công nhân Vinh-Bến Thuỷ tổ chức biểu tình tuần hành để đòi chính quyền thực dân phải giải quyết các quyền lợi cho thợ thuyền và dân cày. Hoảng hốt trước khí thế của quần chúng, thực dân Pháp đã thẳng tay đàn áp, bắn giết dân cày và thợ thuyền, giải tán biểu tình.
Noi gương thợ thuyền và dân cày Vinh-Bến Thuỷ, ngay sau đó hàng loạt các cuộc đấu tranh của quần chúng lao động đã nổ ra nhiều nơi thuộc hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, để rồi từ đó tạo nên cao trào cách mạng có một không hai trong lịch sử Việt Nam. Từ tháng 9/1930, nông dân các huyện Nam Đàn, Thanh Chương, Can Lộc, Hưng Nguyên, v.v... liên tiếp tổ chức các cuộc biểu tình vũ trang tự vệ quy mô lớn kết hợp với các yêu sách chính trị làm cho bộ máy chính quyền thực dân Pháp và bộ máy chính quyền của nhà Nguyễn lâm vào tình trạng tê liệt và tan rã. Đỉnh điểm là ngày 12/9/1930, hơn 8.000 nông dân Hưng Nguyên kéo về phủ lị và trương các khẩu hiệu như: Bỏ sưu thuế, bớt giờ làm, chống khủng bố trắng, bồi thường cho các gia đình bị tàn sát trong cuộc bạo động Yên Bái,... thậm chí là chia lại ruộng đất, Đả đảo chủ nghĩa đế quốc, Đả đảo phong kiến.
Đoàn biểu tình càng đi càng thu hút thêm quần chúng, khi đến gần thành phố Vinh số người tham gia đã lên tới khoảng 30.000. Chính quyền thực dân Pháp đã phản ứng đáp trả mạnh mẽ, kiên quyết trấn áp bằng lực lượng vũ trang, thậm chí dùng cả máy bay ném bom vào đoàn biểu tình làm 217 người chết và 125 người bị thương. Tuy vậy hành động trên không ngăn được đoàn người biểu tình đấu tranh. Người biểu tình kéo về huyện lỵ, phá nhà lao, đốt huyện đường, vây đồn lính. Điều này đã làm cho hệ thống chính quyền thực dân, phong kiến tan rã ở nhiều huyện, xã.
Dưới sự chỉ đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, tổ chức nông hội (xã bộ nông) ở những nơi chính quyền cũ tan rã đã kiểm soát tình hình và thành lập chính quyền mới với hình thức giống như hệ thống Xô viết ở Liên bang Xô viết. Các chính quyền xô viết một mặt thi hành các chính sách mới, mặt khác phá bỏ hệ thống chính quyền cũ, ra yêu sách cải thiện điều kiện lao động với các chủ xưởng, chủ tàu ở vùng này. Nhận thấy tình hình nghiêm trọng và có nguy cơ lan rộng, thực dân Pháp đã tập trung lực lượng để khủng bố, đàn áp, tiêu diệt phong trào. Đến giữa năm 1931, phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh dần lắng xuống, rồi thoái trào và cuối cùng đi đến thất bại.
Cao trào cách mạng 1930 - 1931 là một sự kiện lịch sử trọng đại trong lịch sử cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản. Cao trào cách mạng cùng sự ra đời của chính quyền Xô Viết là kết tinh sức mạnh to lớn của khối liên minh công nông do giai cấp công nhân lãnh đạo, đã giáng một đòn quyết liệt đầu tiên vào bè lũ đế quốc và phong kiến tay sai. Chính quyền Xô Viết Nghệ Tĩnh dù chỉ tồn tại trong thời gian ngắn và còn sơ khai nhưng đã để lại những dấu ấn tốt đẹp về một Nhà nước công - nông đầu tiên, chưa có trong tiền lệ lịch sử, đáp ứng khát vọng độc lập, tự do cháy bỏng của người dân nô lệ.
Ngày 12/9 hàng năm được lấy làm ngày tưởng niệm các Liệt sĩ Xô Viết Nghệ Tĩnh. Đó cũng chính là ngày diễn ra cuộc biểu tình của nông dân Hưng Nguyên và sự hình thành Xô Viết đầu tiên trong phong trào Cách mạng 1930-1931. Xô Viết Nghệ Tĩnh, tinh thần bất diệt vẫn vang vọng lòng ta về trang sử đau thương mà anh dũng quật cường ngày ấy.
Từ phong trào này, lần đầu tiên công nhân và nông dân liên minh với nhau trong cuộc đấu tranh dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản; chính quyền cách mạng ở một số vùng nông thôn đã ra đời. Đánh giá về ý nghĩa lịch sử to lớn của cao trào cách mạng 1930 - 1931, Hồ Chí Minh đã viết: “Tuy đế quốc Pháp đã dập tắt phong trào đó trong một biển máu nhưng Xô viết Nghệ Tĩnh đã chứng tỏ tinh thần oanh liệt và năng lực cách mạng của nhân dân lao động Việt Nam. Phong trào tuy thất bại, nhưng nó rèn lực lượng cho cuộc Cách mạng Tháng Tám thắng lợi sau này”.
91 năm đã trôi qua nhưng khí thế ngất trời của Xô viết Nghệ Tĩnh những năm 30 thế kỷ XX vẫn luôn bừng cháy trong mỗi người dân yêu nước Việt Nam, nhất là vào những thời điểm có tính bước ngoặt của dân tộc. Tinh thần Xô viết Nghệ Tĩnh không chỉ đồng hành cùng nhân dân ta vượt qua muôn vàn khó khăn, thách thức để giành thắng lợi vẻ vang trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc mà còn tiếp tục giành thắng lợi trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay.
Tác giả: Đoàn Thanh Niên
Những tin mới hơn
Những tin cũ hơn